Jet lag - czym jest i jak z nim walczyć?

Podróżowanie w niemalże każdy zakątek świata nigdy nie było tak łatwe, jak jest teraz. Loty samolotem dają możliwość znalezienia się w dowolnym miejscu globu, w krótkim czasie. Nie ważne czy chcemy odwiedzić Azję, Afrykę czy Amerykę - wystarczy bilet na samolot, aby tam się dostać. Świat stoi przed nami otworem. Niestety podróżowanie, któremu towarzyszy zmiana stref czasowych, nie wpływa korzystanie nasze samopoczucie. Możemy bowiem doświadczyć tak zwanego jet lag. Czym jest i jak mu przeciwdziałać?

Z tego artykułu dowiesz się:

1. Czym jest jet lag?
2. Skąd się bierze jet lag?
3. Jakie są objawy i skutki jet lag?
4. Czy ubezpieczenie obejmuje też skutki jet lag?
5. Jak sobie radzić z jet lag i mu zapobiegać?

Czym jest jet lag?

Osoby, które podróżują lokalnie po Europie lub latają samolotem w kierunkach północ-południe (gdzie przesunięcia czasowe są niewielkie), zapewne nie miały okazji odczuć zjawiska jet lag. Pod nazwą tą kryje się zaburzenie nazywane zespołem nagłej zmiany strefy czasowej. Dochodzi w nim do rozregulowania naszego dobowego rytmu, co przekłada się niekorzystnie na nasze samopoczucie. Oczywiście nie mówimy tu o przesunięciu 2 godzin, z którymi mamy najczęściej do czynienia, podróżując na wakacje. Chodzi o znacznie większe zmiany, wynoszące np. 8 godzin. Najczęściej ma to miejsce podczas podróży w kierunkach wschód-zachód, pomiędzy kontynentami. Jet lag uaktywnia się zazwyczaj po przekroczeniu trzech stref czasowych.

Skąd się bierze jet lag?

Każdy z nas przystosowany jest do życia w 24 godzinnym rytmie. Nasze zegary biologiczne działają zgodnie z nim. Dobę dzielimy na czas aktywności (która rozpoczyna się rano, po przebudzeniu) i na czas snu (który trwa, gdy robi się ciemno i kładziemy się spać). W zależności od fazy dnia, w naszych organizmach wydzielane są z większą lub mniejszą ilością różne hormony. Niektóre z nich mają za zadanie nas obudzić (kortyzol) a inne, jak melatonina, pozwolić zasnąć. Oczywiście są osoby, które funkcjonują nieco inaczej lub mają wydłużony cykl dobowy. Mamy wtedy do czynienia z "nocnymi markami" lub "skowronkami", czyli osobami które kładą się późno spać lub wstają skoro świt.

Nasz cykl dobowy uzależniony jest przede wszystkim od dostępności światła. To jego obecność lub brak stymuluje wydzielanie hormonów, które nas budzą lub usypiają. Nic więc dziwnego, że przekraczanie stref czasowych zaburza cały ten proces. Nasz dzień albo się nagle skraca albo znacząco wydłuża (w zależności czy lecimy na wschód czy na zachód) i trwa w czasie, kiedy nasz organizm oczekiwałby już nadejścia nocy. Albo szykował się do pobudki.

Jakie są objawy i skutki jet lag?

Jet lag dotyka najbardziej te osoby, które mają naturalną skłonność do wczesnego wstawania. Nieco łagodniej przejdą go osoby, które preferują późne kładzenie się spać. Dla nich "rozstrój" organizmu może być nieco mniej odczuwalny. A jak długo trwa jet lag? Najczęściej jego objawy łagodnieją po pierwszej przespanej nocy w nowej strefie czasowej. Po paru dniach z kolei, ustępują całkowicie. A jakie są typowe objawy jet lag?

• zaburzenia snu - bezsenność lub nadmierna senność,
• problemy żołądkowo-gastryczne, nudności,
• zmęczenie (spotęgowane podróżowaniem),
• obniżona sprawność psychomotoryczna,
• utrudniona koncentracja,
• rozbicie emocjonalne i złe samopoczucie,
• wahania i nagłe zmiany nastroju.

Dodatkowo na nasilenie się objawów wynikających z przekroczenia stref czasowych, może wpłynąć nagła zmiana warunków klimatycznych. Z suchego i zimnego klimatu - na ciepły i wilgotny; z deszczowego lub śnieżnego - na upalny. A to jeszcze bardziej pogarsza nasze samopoczucie i trwa do czasu, aż organizm nie przystosuje się do zmiany. Pamiętajmy, że do tego wszystkiego dochodzi jeszcze zwykłe zmęczenie podróżą.

Jet lag a ubezpieczenie

Oczywiście nie kupimy ubezpieczenia chroniącego nas przed jet lag. Podróżując za granicę zaopatrujemy się jednak w ubezpieczenia turystyczne, pokrywające koszty leczenia czy transport medyczny. Najczęściej zawierają one także ochronę OC i NNW. Warto zadbać, aby były one szeroko rozbudowane, posiadały jak najmniej wyłączeń odpowiedzialności ubezpieczyciela i cechowały się jak największym zakresem. Dlaczego? Otóż wszystkie niekorzystane objawy, jakie wywołuje zespół zmiany czasowej, mogą sprawić, że nasza koordynacja ruchowa czy szybkość w podejmowaniu decyzji będą mocno ograniczone. Spadnie też nasza ostrożność i spostrzegawczość. Będziemy też bardziej rozdrażnieni i zmęczeni. A przez to łatwiej wyrządzić niechcący jakąś szkodę. Albo zwyczajnie potknąć się i skręcić kostkę. Dobra polisa zabezpieczy więc przed finansowymi skutkami nieprzyjemnych dla nas sytuacji. Pamiętajmy, aby po tak długiej podróży nie wsiadać za kierownicę! Powinniśmy jak najszybciej udać się na zasłużony odpoczynek.

Jak sobie radzić z jet lag i mu zapobiegać?

Sposobów na to jest kilka. Są one mniej lub bardziej skuteczne, jednak wszystkie razem powinny nam pozwolić poradzić sobie z zaburzeniem zmiany strefy czasowej lub zminimalizować jej skutki. Co więc możemy robić?

• Na kilka dni przed wylotem zmieńmy harmonogram naszego dnia. Zacznijmy chodzić później spać, np. o godzinę (jeśli będziemy podróżować na zachód) lub kładźmy się wcześniej (jeśli udajemy się na wschód). Przygotuje to nasz organizm na mające nadejść zmiany rytmu dobowego.
• Będąc w samolocie przestawmy zegarek na tą godzinę, która panuje w miejscu do którego mamy się udać. Pozwoli nam to oszukać nieco naszą psychikę i podświadomie wpłynąć na nasz rytm dobowy.
• Śpijmy dużo podczas lotu, gdy udajemy się na wschód. A gdy lecimy na zachód, postarajmy się nie zasnąć.
• Jeśli jest o niezbędne, weźmy ze sobą na podróż środek nasenny.
• Nie spożywajmy alkoholu ani kofeiny. Spowodują one dodatkowe zaburzenia snu, co na pewno nie pomoże nam poradzić sobie ze zjawiskiem jet lag.
• Przed wylotem ograniczmy drzemki w ciągu dnia.
• Podczas podróży samolotem ruszajmy się, spacerujmy po pokładzie i pijmy wodę, aby uniknąć odwodnienia.
• Na podróż ubierzmy wygodne ubranie.

Są to sposoby, które złagodzą skutki zmiany strefy czasowej, choć oczywiście nie zniwelują ich całkowicie. Warto jednak z nich skorzystać podczas dalekich podróży.

Autor:
Zespół redakcyjny Unilink