Kontrola policji - jak trzeba się zachować?

Kontrola policji raczej nie jest szczególnie przyjemnym doświadczeniem - nawet jeśli kierowca był trzeźwy i nie przekroczył przepisów. Niektóre osoby obawiają się, że nawet rutynowa kontrola policji może ujawnić jakieś nieprawidłowości. Pojawiają się też pytania dotyczące na przykład tego, co trzeba mieć przy kontroli policji. Postanowiliśmy zatem rozwiać wątpliwości związane z kontrolą prowadzoną na drodze przez stróżów prawa. Nasz artykuł jak zwykle porusza również pewne ubezpieczeniowe aspekty opisywanego tematu. Najpierw warto jednak wyjaśnić, jak zgodnie z przepisami wygląda kontrola policji, a także jakie są jej ogólne zasady.

Przepisy dokładnie określają jak wygląda kontrola policji

W ramach odpowiedzi na tytułowe pytanie, warto odwołać się do obowiązujących przepisów, które dokładnie wyjaśniają, jak powinna wyglądać kontrola policji. Jej podstawą prawną jest artykuł 129 ustawy prawo o ruchu drogowym z dnia 20 czerwca 1997 r. (Dz. U. 1997 nr 98 poz. 602). Ten przepis wskazuje, że w ramach kontroli drogowej policjant ma prawo między innymi do:

• legitymowania kierowcy oraz wydawania mu wiążących poleceń
• ustalenia tożsamości kierującego pojazdem przy pomocy danych z Rejestru Dowodów Osobistych
• weryfikacji danych na temat pojazdu w centralnej ewidencji pojazdów oraz sprawdzenia danych o kierowcy przy pomocy centralnej ewidencji kierowców
• sprawdzania dokumentów, które powinien posiadać przy sobie kierowca (będziemy jeszcze pisać o tym jakie dokumenty trzeba mieć przy kontroli policji)
• zażądania od kierowcy, aby poddał się on badaniu ustalającemu obecność w organizmie alkoholu lub podobnie działającego środka
• sprawdzenia stanu technicznego pojazdu, jego wyposażenia, ładunku, wymiarów, masy lub nacisku osi pojazdu
• uniemożliwienia dalszego korzystania z pojazdu osobie nietrzeźwej, odurzonej lub nieposiadającej uprawnień
• zakazania dalszej jazdy samochodem lub innym pojazdem, który ze względu na stan techniczny, ładunek, masę lub nacisk osi zagraża bezpieczeństwu albo porządkowi ruchu, powoduje uszkodzenie drogi lub narusza wymagania ochrony środowiska

Czasem w Internecie pojawiają się pytania, czy rutynowa kontrola policji jest legalna. Warto wiedzieć, że tak zwane rutynowe kontrole są jak najbardziej akceptowalne prawnie. W literaturze pojawia się czasem pogląd, że Policja powinna jak najczęściej korzystać z prawa do kontroli kierowców (zobacz: M. Burtowy [w:] Prawo o ruchu drogowym. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2023, art. 129). Policjant podejmujący działania kontrolne musi poinformować kierowcę, czego dotyczy kontrola (np. sprawdzenia stanu technicznego pojazdu). Tak więc kontrola policji bez powodu tak naprawdę nigdy nie ma miejsca.

Jak należy się zachować, gdy ma miejsce kontrola policji?

Warto mieć świadomość, że jeszcze bardziej dokładne informacje o tym, jak wygląda kontrola policji znajdziemy w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 5 listopada 2019 r. w sprawie kontroli ruchu drogowego (Dz.U. 2019 poz. 2141). Wspomniany akt prawny informuje między innymi, jak kierowca powinien zachować się w odpowiedzi na kontrolę przeprowadzaną przez policjanta. Rozporządzenie zawiera również wytyczne dla funkcjonariuszy i tłumaczy jak przebiegają kontrole policji w różnych warunkach. Zacznijmy od tego, że umundurowany policjant w warunkach dostatecznej widoczności podaje sygnały do zatrzymania tarczą do zatrzymywania pojazdów lub ręką.

Jeśli natomiast widoczność jest niedostateczna, to sygnały są podawane latarką ze światłem czerwonym albo tarczą do zatrzymywania pojazdów ze światłem odblaskowym lub światłem czerwonym. Nieumundurowany policjant nie może zatrzymywać pojazdów ruchem ręki i ma prawo zmusić kierowcę do zatrzymania tylko na terenie zabudowanym. Jeśli policjant porusza się pojazdem, to sygnały do zatrzymania mogą być wysyłane przy pomocy urządzeń nagłaśniających, sygnalizacyjnych lub świetlnych.

W sytuacjach innych niż wyjątkowe (pościg albo zagrożenie bezpieczeństwa ruchu zachowaniem kierującego lub stanem technicznym pojazdu), kontrola policji odbywa się w miejscu niestwarzającym zagrożenia. Policjant po zatrzymaniu pojazdu podaje jego kierowcy stopień, imię i nazwisko oraz przyczynę zatrzymania, a także okazuje legitymację służbową bez wezwania jeśli jest nieumundurowany. Powyższe procedury nie są stosowane jeśli wcześniej miał miejsce pościg albo istnieje uzasadnione podejrzenie, że samochód pochodzi z przestępstwa lub znajdują się w nim przestępcy. Kontrola policji w nocy przebiega na tych samych zasadach.

Wspomniane rozporządzenie z dnia 5 listopada 2019 r. informuje również, jak na kontrolę policji powinni reagować kierowcy. W odpowiedzi na sygnał lub polecenie policjanta, kierowca musi zatrzymać pojazd i trzymać ręce na kierownicy. Jedynie na polecenie kontrolującego funkcjonariusza, kierowca wyłącza silnik, włącza światła awaryjne i udostępnia samochód do kontroli (np. otwierając pokrywę silnika). Kierowca i pasażerowie mogą opuszczać pojazd wyłącznie za zezwoleniem policjanta. To samo dotyczy zsiadania z jednośladu.

Kontrola policji - czy trzeba mieć dowód ubezpieczenia?

W ramach odpowiedzi na pytanie o to, jakie dokumenty trzeba mieć przy kontroli policji, warto przypomnieć, że obecnie nie ma już obowiązku posiadania przy sobie krajowego prawa jazdy (podczas podróży na terenie Polski). W artykule 38 prawa o ruchu drogowym uchylony został również wymóg posiadania dokumentów potwierdzających wykupienie obowiązkowego OC. Policjant z wykorzystaniem ewidencji elektronicznej sprawdzi, czy kierowca ma prawo jazdy i aktualną ochronę ubezpieczeniową. Oczywiście, nic nie stoi na przeszkodzie temu, aby kierowca jednak woził ze sobą odpowiednie dokumenty. Mogą one bowiem przyspieszyć kontrolę albo pomóc w razie problemów z elektronicznym sprawdzeniem informacji o kierowcy i pojeździe. Koniecznością jest natomiast posiadanie dokumentu tożsamości (dowodu osobistego lub paszportu).