Kto podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego?

Mówiąc o ubezpieczeniach, często mamy na myśli komercyjną ofertę ubezpieczycieli - w tym ofertę polis medycznych. Warto jednak pamiętać o systemie publicznego ubezpieczenia zdrowotnego. Jest on często krytykowany, ale trzeba brać pod uwagę też niski poziom publicznych nakładów na zdrowie. Mimo wszystkich niedoskonałości publicznego systemu, obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne jest bardzo przydatne w razie nagłego zagrożenia zdrowia i życia (np. wypadku). Ubezpieczenie w ramach NFZ chroni bowiem przed koniecznością zapłaty słonego rachunku za leczenie w publicznej placówce. Właśnie dlatego postanowiliśmy odpowiedzieć na często zadawane pytanie o to, kto podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego. Nasz artykuł prezentuje również ciekawe, dodatkowe informacje o tym, jak funkcjonuje system publicznych ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce.

Nie każdy obywatel ma prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej

Jeszcze przed analizą konkretnych przepisów ustawowych, warto odwołać się do ciekawego wyroku, który podsumowuje zasady działania publicznego systemu opieki zdrowotnej. Mowa o Wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 30 marca 2021 r. (sygnatura akt: III SA/Gl 62/21). We wspomnianym orzeczeniu czytamy, iż: „Z treści tego przepisu (art. 68 Konstytucji RP) wynika, że każdy obywatel ma prawo do ochrony zdrowia, ale nie każdy obywatel ma prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej. Prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej uregulowane jest w ustawie. Aktem takim jest ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. W pozostałych przypadkach, przepisy przewidują partycypowanie przez obywateli w kosztach tej opieki”.

Kto nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego - sprawdzamy

Skoro już wiemy, jak obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne funkcjonuje w kontekście Konstytucji, to warto zajrzeć do wspomnianej ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. 2004 nr 210 poz. 2135). Artykuł 66 tej ustawy wymienia grupy osób, które podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego. Pierwsza i najważniejsza grupa to osoby spełniające warunki objęcia ubezpieczeniami społecznymi (ZUS) lub ubezpieczeniem społecznym rolników (KRUS), które są:

• pracownikami według ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
• rolnikami, domownikami lub pomocnikami rolników według przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników
• przedsiębiorcami i osobami z nimi współpracującymi (z wyłączeniem osób, które zawiesiły działalność gospodarczą)
• osobami wykonującymi pracę nakładczą lub pracę nad podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług
• duchownymi, członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych, spółdzielni kółek rolniczych lub członkami rodzin takich spółdzielców
• osobami pobierającymi: świadczenie socjalne wypłacane w okresie urlopu, zasiłek socjalny na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie lub pobierającymi świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia

Kolejna duża grupa osób podlegających obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego to funkcjonariusze służb mundurowych. Obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne dotyczy też między innymi emerytów, rencistów, posłów, uczniów, bezrobotnych, studentów, sędziów i prokuratorów. Obowiązek ubezpieczeniowy uznaje się za spełniony po zgłoszeniu danej osoby i terminowej zapłacie składki.

Co ważne, podleganie obowiązkowi ubezpieczeniowemu nie oznacza zawsze, że dana osoba powinna płacić składki na NFZ. Przykładowo, niepracujący studenci i doktoranci są wymienieni jako osoby podlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, ale jednocześnie zostali ustawowo zwolnieni z obowiązku zapłaty składek. Pamiętajmy również, że osoba ubezpieczona ma obowiązek zgłoszenia do publicznego ubezpieczenia zdrowotnego tych członków rodziny, którzy nie posiadają innego tytułu do tego ubezpieczenia. Najczęściej chodzi o dzieci lub niepracujących małżonków. Zgłoszenie dziecka do ubezpieczenia zdrowotnego to obowiązek ustawowy.

Ubezpieczenie zdrowotne można sobie wykupić dobrowolnie

Powyżej czytelnik może się dowiedzieć z jakiego tytułu podlega się obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego. Brak takiego tytułu oznacza możliwość dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego. To rozwiązanie może być atrakcyjne na przykład dla osób pracujących tylko na podstawie umowy o dzieło oraz pracowników przebywających na bezpłatnym urlopie, którzy nie posiadają innego tytułu ubezpieczeniowego. Dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne w NFZ jest oczywiście odpłatne. Podstawę ustalania składki stanowi deklarowany miesięczny dochód, ale nie niższy od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw (włącznie z wypłatami z zysku). Objęcie ubezpieczeniem dobrowolnym następuje na podstawie wniosku składanego w oddziale wojewódzkim NFZ. Po zawarciu dobrowolnej umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia, trzeba będzie złożyć w ZUS druki ZUS ZZA oraz ZUS ZCNA (drugi druk tylko w razie zgłoszenia członków rodziny).