Wyprzedzanie z prawej strony - kiedy to jest dozwolone?

Wyprzedzanie na pewno może być niebezpiecznym manewrem, a policyjne statystyki dotyczące przyczyn wypadków drogowych jedynie to potwierdzają. Niemal co dwudziesty wypadek drogowy z 2022 roku miał związek właśnie z nieprawidłowym wyprzedzaniem. Co więcej, wypadki drogowe związane z wyprzedzaniem skutkowały ofiarami śmiertelnymi dwa razy częściej niż wskazywałaby to liczba takich zdarzeń drogowych. Tradycyjne wyprzedzanie z lewej strony na pewno może być niebezpiecznym manewrem. Jednakże przepisy czasem pozwalają również na wyprzedzanie z prawej strony. Postanowiliśmy wyjaśnić, kiedy taki manewr jest możliwy w ramach odstępstwa od ogólnych zasad ruchu drogowego. Przy okazji warto przypomnieć kilka podstawowych przepisów i reguł, które są związane z wyprzedzaniem.

Wyprzedzanie z prawej strony - przepisy mówią jednoznacznie

Odpowiedzi na pytanie kiedy wolno wyprzedzać z prawej strony, a także gdzie można wyprzedzać z prawej strony warto poszukać w kodeksie drogowym, czyli ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. 1997 nr 98 poz. 602). Wspomniany akt prawny definiuje wyprzedzanie jako przejeżdżanie obok pojazdu lub uczestnika ruchu, który porusza się w tym samym kierunku. Artykuł 24 kodeksu drogowego potwierdza, że co do zasady kierujący pojazdem powinien przy wyprzedzaniu przejeżdżać z lewej strony drugiego (wyprzedzanego) pojazdu. Taka zasada jest oczywiście konsekwencją stosowania w Polsce ruchu prawostronnego. Od ogólnej reguły są jednak pewne wyjątki, które omówimy poniżej.

Wspomniany już wcześniej artykuł 24 ustawy prawo o ruchu drogowym wskazuje, że wyprzedzanie z prawej strony jest domyślnym wariantem omijania pojazdu szynowego (tramwaju), chyba że położenie torów uniemożliwia prawostronne wyprzedzanie lub wyprzedzanie odbywa się na jezdni jednokierunkowej. Ponadto wyprzedzanie z prawej strony powinno być jedynym dopuszczalnym rozwiązaniem jeśli wyprzedzany pojazd sygnalizuje zamiar skręcenia w lewo.

Wyprzedzanie z prawej strony: jakie są inne możliwości?

Kolejny przepis odpowiadający na pytanie, kiedy można wyprzedzać z prawej strony dotyczy wyprzedzania z prawej strony na odcinku drogi z wyznaczonymi pasami ruchu. Taki manewr jest możliwy na jezdni jednokierunkowej lub na jezdni dwukierunkowej, o ile taka jezdnia dwukierunkowa posiada minimum dwa pasy ruchu na obszarze zabudowanym lub trzy pasy ruchu poza obszarem zabudowanym przeznaczone do jazdy w tym samym kierunku (zobacz: wyprzedzanie z prawej strony na drodze ekspresowej lub wyprzedzanie z prawej strony na autostradzie). W opisywanej sytuacji wyprzedzanie z prawej strony jest możliwe o ile kierowca upewnił się co do bezpieczeństwa takiego manewru, a wyprzedzanie nie będzie miało miejsca przy dojeżdżaniu do wierzchołka wzniesienia, na zakręcie oznaczonym znakami ostrzegawczymi lub na skrzyżowaniu (z wyjątkiem ronda lub skrzyżowania z ruchem kierowanym).

Rowerzyści powinni wiedzieć, że przepisy pozwalają im na wyprzedzanie z prawej strony w ramach dodatkowego wyjątku. Mianowicie, kierujący rowerem może wyprzedzać (inne niż rower) powoli jadące pojazdy również z ich prawej strony (zobacz artykuł 24 ustęp 12 ustawy prawo o ruchu drogowym). Takie rozwiązanie wprowadzono, ponieważ rowerzyści poruszają się z mniejszymi prędkościami niż na przykład samochody osobowe.

Niezależnie od strony wyprzedzania konieczna ostrożność

Tytułem podsumowania warto zwrócić uwagę, że niezależnie od strony wyprzedzania oraz rodzaju drogi, kierowca powinien przestrzegać takich samych ogólnych zasad wyznaczonych przez kodeks drogowy. Mianowicie, kierujący pojazdem przed rozpoczęciem wyprzedzania powinien upewnić się, czy: ma odpowiednią widoczność oraz miejsce do rozpoczęcia manewru, czy kierowca jadący z tyłu nie rozpoczął wyprzedzania, a także czy kierowca, który będzie wyprzedzany nie sygnalizuje zamiaru wyprzedzania innego pojazdu, zmiany kierunku jazdy albo zmiany pasa ruchu. Kierujący może rozpocząć wyprzedzanie tylko pod warunkiem pełnej widoczności całego odcinka drogi potrzebnego do bezpiecznego zakończenia tego manewru (zobacz: W. Kotowski, Rażące naruszenie zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym, Palestra 2021, nr 1-2, s. 210-216).

Poza tym w czasie wykonywania manewru wyprzedzania wymagany jest bezpieczny odstęp od wyprzedanego pojazdu. Dodatkowo występuje obowiązek użycia kierunkowskazu przez kierowcę przystępującego do wyprzedzania. Taka sygnalizacja jest konieczna, o ile wyprzedzanie będzie powodowało zmianę pasa ruchu (zobacz: M. Burtowy [w:] Prawo o ruchu drogowym. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2023, art. 24). Pamiętajmy również, że kierowca przystępujący do wyprzedzania ma obowiązek dokonania wszystkich innych czynności zapewniających bezpieczeństwo - także tych, których wprost nie wymienia ustawa prawo o ruchu drogowym (patrz: Ł. Malinowski [w:] Prawo o ruchu drogowym. Komentarz, Warszawa 2012, art. 24).