Gwarancje budowlane i ubezpieczeniowe: co warto o nich wiedzieć?

Gwarancje ubezpieczeniowe nie są produktem finansowym, który wzbudza zainteresowanie konsumentów. Przyczyna jest prozaiczna: po prostu przeciętny Kowalski nie ma styczności z takimi produktami finansowymi, a skutki ryzyka ogranicza dzięki ubezpieczeniom. Gwarancje ubezpieczeniowe (np. gwarancje budowlane) to jednak produkty zupełnie inne niż ubezpieczenia. Nasze artykuły adresujemy również do przedsiębiorców, więc uznaliśmy, że warto wyjaśnić między innymi jakie są rodzaje gwarancji ubezpieczeniowych. Wydaje się jednak, że w pierwszej kolejności warto przedstawić podstawowe zasady działania gwarancji oferowanych przez ubezpieczycieli.

Gwarancje budowlane i inne gwarancje - jak działają?

Już wcześniej wspomnieliśmy, że gwarancje budowlane oraz inne gwarancje to produkty finansowe zupełnie inne niż ubezpieczenia. Przypomnijmy, że na podstawie umowy ubezpieczenia: „ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę” (artykuł 805 kodeksu cywilnego). Jeżeli natomiast chcemy się dowiedzieć, jak działają gwarancje budowlane, to należy sprawdzić artykuł 6491 kodeksu cywilnego. Mówi on, że: „Gwarancji zapłaty za roboty budowlane, zwanej dalej "gwarancją zapłaty", inwestor udziela wykonawcy (generalnemu wykonawcy) w celu zabezpieczenia terminowej zapłaty umówionego wynagrodzenia za wykonanie robót budowlanych”.

Zgodnie z przepisami, gwarancja zapłaty za roboty budowlane przyjmuje formę gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej, akredytywy bankowej albo poręczenia banku udzielonego na zlecenie inwestora. Nasz artykuł koncentruje się na tym, jak działa gwarancja ubezpieczeniowa (w szczególności gwarancja budowlana). Warto wiedzieć, że artykuły 6491 – 6495 kodeksu cywilnego prezentują dokładniejsze zasady odnośnie tego, jak powinna być traktowana gwarancja zapłaty za roboty budowlane (m.in. gwarancja ubezpieczeniowa). Generalnie rzecz ujmując, chodzi o kodeksowe zabezpieczenie praw wykonawcy robót budowlanych.

Natomiast sama gwarancja polega na jednostronnym zobowiązaniu gwaranta, którym najczęściej jest bank lub ubezpieczyciel, do zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej beneficjentowi gwarancji. Poprzez wykupienie gwarancji (zawarcie umowy o gwarancję ubezpieczeniową) dochodzi do zabezpieczenia zapłaty za wykonane prace/usługi. Identyczny mechanizm dotyczy innych rodzajów gwarancji zapłaty niż gwarancja budowlana (gwarancja zapłaty za roboty budowlane). Ubezpieczyciel jako podmiot udzielający gwarancji (gwarant) wypłaca ustaloną wcześniej kwotę, gdy beneficjent gwarancji przedstawi dokumenty potwierdzające, że nie doczekał się należnej zapłaty od zobowiązanego. Gwarancja ubezpieczeniowa (np. gwarancja budowlana) jest oczywiście usługą odpłatną. Ubezpieczyciel może ustalić wysokość opłaty za gwarancję np. w stosunku do wysokości gwarantowanej kwoty. Umowa gwarancji określa także zasady regresu, czyli późniejszego roszczenia ubezpieczyciela o zwrot wypłaconej sumy. Roszczenie jest kierowane do zobowiązanej strony (zleceniodawcy gwarancji).

Rodzaje gwarancji ubezpieczeniowych w praktyce

Gwarancja ubezpieczeniowa to produkt finansowy, który ukształtował się w ramach praktyki rynkowej i jest mniej uregulowany niż ubezpieczenie. Gwarancji w większej mierze niż ubezpieczenia dotyczy kodeksowa zasada swobody umów (zobacz: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2018 r. – sygnatura akt: I CSK 270/17). Mimo dużego zróżnicowania dostępnych ofert, możemy wyróżnić pewne podstawowe rodzaje gwarancji ubezpieczeniowych. Chodzi o następujące gwarancje:

1. gwarancja ubezpieczeniowa zapłaty wadium – taka gwarancja zastępuje wadium, dzięki czemu uczestnik przetargu nie musi angażować własnych środków
2. gwarancja ubezpieczeniowa należytego wykonania umowy – przedmiot gwarancji: zapłata ustalonej kwoty, jeśli podmiot, za który gwarancja została udzielona nie wykonał umowy lub wykonał ją nieprawidłowo
3. gwarancja ubezpieczeniowa właściwego usunięcia wad lub usterek – przedmiot gwarancji: wypłata ustalonej kwoty w przypadku, gdy zobowiązany podmiot nie wykonał lub wykonał niewłaściwie zobowiązania wynikające z rękojmi/gwarancji jakości
4. gwarancja ubezpieczeniowa zwrotu zaliczki – przedmiot gwarancji: wypłata równowartości zaliczki, której zobowiązany podmiot (zleceniodawca gwarancji) nie zwrócił pomimo nieprawidłowego wykonania umowy
5. gwarancja ubezpieczeniowa zapłaty wykonawcy – przedmiot gwarancji: wypłata wykonawcy świadczenia za zrealizowane prace w razie braku możliwości uregulowania długów przez zleceniodawcę (zobacz: gwarancja budowlana)
6. gwarancja ubezpieczeniowa zapłaty podwykonawcom – przedmiot gwarancji: wypłata podwykonawcom świadczenia za zrealizowane prace w razie problemów płatniczych ze strony wykonawcy (w takim przypadku na uruchomieniu gwarancji korzysta również główny zleceniodawca, gdyż maleje ryzyko, że prace będą opóźnione)
7. ubezpieczeniowa gwarancja zapłaty należności celnych – przedmiot gwarancji: pokrycie długów celnych związanych z obrotem towarowym w sytuacji, gdy zleceniodawca gwarancji nie może pokryć takich zobowiązań wobec Skarbu Państwa

Warto dodać, że wybór jednej z gwarancji ubezpieczeniowych (zamiast gwarancji bankowej) pozwala niekiedy firmie pożyczyć większą kwotę od banku. Dochodzi bowiem do uwolnienia limitu kredytowego. Ubezpieczyciele poza pojedynczymi gwarancjami oferują również umowy okresowe. Dzięki nim można skorzystać z kilku gwarancji pod warunkiem nieprzekroczenia odnawialnego limitu zaangażowania.

Chciałbyś wiedzieć w jaki sposób zakład ubezpieczeń może pomóc Twojej firmie (nie tylko poprzez gwarancje ubezpieczeniowe)? Zapytaj agenta >